Sanat

Amedeo Clemente Modigliani

6 Mart 2019 / 18 Yorum

Ben geldim, açılın. Sizlere, çok sevdiğim, 36 yıl tutunabildiği kısa hayatına veda ederken, “Bu çılgınlığın sonu geldi.” diyen, delilik ile dahilik arasındaki yakışıklı bir adamın; ressamlığı, sanat hayatı, aşkı, bohem yaşamı ve dramatik ölümünü anlatmaya geldim. Mendilleriniz hazırsa başlayalım:

 

1900’ lerin başı, Paris sokakları, eğlence hayatı, bohem yaşam ve  dramatik bir ölüm. Gururlu resimler ve fütursuz bir kişilik: Amedeo Clemente Modigliani. İçiyor, sevişiyor, dans ediyor, çiziyor ve yine çiziyor. “Kısacası hayatım umurumda bile değil.” Bu söz, henüz küçükken başlayan zorlu hayatında, hastalıklarıyla savaşan ve yoksullukla mücadele eden, ne yazık ki değeri sonradan anlaşılan sanatçılardan biri olan Modigliani’ ye ait.

 

Modi; 1918′ de, italya’ da, Yahudi bir ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya geldi. Kültürlü bir aileye sahipti, babası pediatrist, annesi gönüllü bir sosyal çalışandı. Henüz on yaşında iken tüberküloza yakalanan Modigliani, hayatı boyunca bu hastalığın gölgesinde yaşadı. On üç yaşında, çok sevdiği babasını kaybetti. On dört yaşında annesi onu sanat okuluna kaydetti ve kelebek kozasından çıkmaya başladı. Paris’e giderek, beş parasız sanatçıların yaşadığı bir semte taşınıp, Pablo Picasso’ya komşu oldu. Picasso ile arkadaşlıklarının, ileride çok değişik haller alacağından habersizdi tabii.

 

En az Modi kadar hayranlık duyduğum, hayatının aşkı, Jeanne Hebuterne’ den söz etmek istiyorum:

Jeanne, dindar Katolik bir aileye sahipti, on dokuz yaşında babasına karşı çıkıp, Colarossi Akademisi’nde resim eğitimi almaya başladı. Ondan on dört yaş büyük Modigliani ise aynı akademide resim dersleri veriyordu ve böylece resim dersinde tanıştılar. Jeanne, Modi’nin modeli oldu, ateş bacayı sarıyor derken aralarındaki o büyük aşk başladı. Modi’ nin Yahudi olmasından ve aralarındaki yaş farkından dolayı, Jeanne’nin ailesi ilişkilerine şiddetle karşı çıktı. Yıllar süren fırtınalı ilişkiden sonra, Jeanne ailesini geride bırakıp sevdiği adamla evlendi.

Yaratıcılığa giden yolun meydan okuma ve düzensizlikten geçtiğine inanan Modigliani, eserlerinde, Nietzsche, Baudelaire, Carducci gibi isimlerden etkilendi. Uzun yüz, uzun boyun deyince akla ilk gelen isim elbette. Cemal Süreya’nın “Aslan Heykelleri” şiirine konu olan Modigliani, boyun tasvirleriyle ünlüdür.

 

   “Olduran yıkan yeniden yapan gözlerini seviyorum kaç kişi / bir senin gözlerin var zaten daha yok / ya bu başını alıp gidiş boynunda ki / Modigliani oğlu Modigliani”
Enteresan şekilde hiçbir eserinde modellerin gözlerini tam çizmemiş, siyah, derin bir boşluk şeklinde tasvir etmiştir. Bu durumu, kendi portlerinden yola çıkarak, “Resimlerinde neden gözlerimi göremiyorum?” diye soran eşi Jeanne, şu cevabı almıştır; “Ruhunu gördüğümde gözlerini çizeceğim.” Anlatmak istediğim çok detay var fakat açınız, okuyunuz efenim.
Günler geçip gider, Jeanne ikinci çocuklarına hamiledir ve Modigliani’ nin sağlığı gittikçe kötüleşmektedir. Modi, resimlerinin satılmasını umursamayan ve zamanının zengin ressamlarının aksine beş parasız yaşayan, sosyetenin övgülerine rağmen kendi tutumunu sergilemekten çekinmeyen cesur biriydi ama alkolikti, hayatının aşkı hamile eşi, çocuğu, bir de ilerleyen hastalık vardı. Modigliani, en popüler ve ileride en değerli olacak tablolarını yaptı. Ne yazık ki yaşadığı süre boyunca hiçbir zaman eserlerini iyi bir ücrete satamadı.  Sattığı tek tük resimler için aldığı cüzi miktarda parayı da zaten hemen alkol ve esrara harcıyordu.
Ve gözyaşlarının sel olduğu bölüme geliyorum: Utrillo, Diego Rivera, Picasso ve Soutine gibi sanatçıların katılacağı bir yarışma düzenlenecekti. Modi, yoksulluk içinde, son bir umutla -hayatı boyunca yapmadığı bir şeye- ödüllü olan bu yarışmaya katılmaya karar verdi. Dönemin iki rakip sanatçısı, Picasso ve Modigliani idi. Picasso katılacak mı katılmayacak mı derken, Modi, katılacağını öğrendi ve hamile olan aşkını resmetmeye başladı ama ilk defa gözleriyle birlikte! Çünkü ona göre sevgilisinin güzelliği, ruhu, gözlerindeydi. Onu çizmezse eksik kalacaktı.
Yarışma bitmişti. Ödüllerin açıklandığı salonda Modigliani hariç herkes bulunmaktaydı. Picasso’ nun yaptığı resim ise Modigliani’ nin resmiydi. Ve Modigliani o gün, ilerlemiş tüberküloz ve menenjit yüzünden yaşamını kaybetti. Çok daha acısı, hayatının aşkının toprağa verilişinden iki gün sonra, ikinci çocuğuna hamile olan Jeanne, kendini beşinci kattaki odasının penceresinden atarak intihar etti. Geride kalan on beş aylık kızlarını Modigliani’ nin kız kardeşi Florence evlatlık aldı. (Kızları büyüdü ve Modigliani: Man and Myth adında, babasını anlatan bir kitap yazdı, okumak isteyenlere tavsiyedir.)
Evliliklerine şiddetle kadar karşı çıkan Jeanne’ nin ailesi, onun Modigliani’ nin yanına gömülmesine razı oldu. Şimdi ise bebekleriyle birlikte aynı mezarda yatıyorlar. Modigliani’ nin mezar taşında, mutluluk ve şöhret anında ölüm tarafından yakalandı; Jeanne’ ninkinde ise, sıra dışı fedakârlığa dek sadık bir eş, yazıyor.

Etrafı saran, ciğerlerden gelen yanık kokusu eşliğinde sona doğru gidelim. Filmini mutlaka izlemenizi tavsiye ediyorum.

Film linki buradadır.

Şimdi, şu müzik eşiliğinde hikayeyi düşünerek, kendisine ve eşine ait fotoğafları inceleyebilirsiniz:

 

Görüşmek üzere.
İLGİNİ ÇEKEBİLİR:  Mihemed Arifê Cizrawî