Bibe Mêvan û Were Ba Min, Kurdî

Nêrîna Evînê

20 Mart 2019 / 54 Yorum
Bêşik û bêguman, nêrîna evînê bi ziman ve nayê gotin, lê ji bo evînê pir tişt qewimîne. Helbest, roman, stran, çîrok, lehengî, xedarî û zordestî wd. Mirov dikare mînakan zêde bike, çi qas evîn hebin ew qas jî evîndar hene. Evîn; hesta herî bi raz û bi efsûn, ew qas jî dilsoj, mîna minminîkekî ye him nazdar e him bilind e, êş û elemên di dil de ye. Welatan, bajaran, gundan û eşîretan evîn û evîndar bihîstîne, lê evîndar an tenê jixwe bihîstîne. Bilî wan tu kes tine ye, geh li bask in geh li av, geh li gul in geh li keleng, her tim dijîn tu wext jî namir in.

Çend cure evîn heye, çawa tên belav kirin û ku derê diqewimin haya me jê tine ye, evîna bextewar, evîna dijwar, evîna xemginî û evîna dilsoj, pêkan û ne pêkan hemû hatine jiyîn lê her encamê wan di hişê me de maye. Divê em bi şahîdên evîndaran ve nîşan bidin evîn ê, Baba Tahirê Uryan evînê çawa bi lêv dike mêze bikin;

“Xem û derdên min ji çerçî bipirse 
Dirêjayiya şevê ji nexweş bipirse 
Tevê însanan li halê min dipirsin 
Tu ku can û dilê min î, carekê bipirse.”

Helbestvan di vir de gazinan evîna xwe dike, ber êş û elem ên xwe nakeve, Baba êş û kul ên xwe haydar e, û bi vê yekê rûmeddar e, hez nayê bazarê! Hez ji dile. Ne ji bo gotinên xweş xwe geş bike ne jî ji bo evîna xwe xwe reş bike, ev raman hişê evîndaran de tine ye, ew ên evîndar bûne xwelî, xwîn û ba. Xeynê evînê hîç tişt hişê wan de tine ye. Melayê Cizîrî hestên xwe çawa nivîsîye;

“Îro ji husna dîlberê dîsa helak û serxweş în 
Remzên di wê şîrînsurê sohtim bi pêta ateşîn
Zulma tu kî pir pê xweş im sohtîdilê hicrankeş im
Mislê perengê ateş im rûhek mucerred bêleş im.”

Evîndarekî bihesibînin ji ber zulma evîna xwe kêfxweş be, dil bişewite lê rih neşewite, êş bibare ser Melayê lê di dilê Melayê de gul vebin. Melayê ber evînê bigrî û hêsrên Melayê ve hibra pênûsa wî yê çê bibe. Mela tu bi xîret û bi rûmet î, tu ji bihuştê de hatibûyî vê welat î. Louis Aragon çi digot “evîna bextewar tine ye” temam baş e, ku wusa be evîndarê bextewar jî tine ye.(ew Aragone çi ji me re nebêjin ha, evîn evînê evîndar dê û bavê te ne)

Ka em mêze bikin Cegerxwîn çi gotiye;

“Yar zanî gulperest im, baqê gula da dest im
Bade ji dest ne noşîn, ah ma çima sermest im?!
Mest im ji destê wê dînê, ah kuştim ah kuştim 
Ah kuştim şêrînê…”

Cegerxwîn ji ber şêrînê nexweş e, lê ji ber kuştina xwe jî şêrîn e. Yezdan hişeke wusa bilind da ye Cegerxwîn, mirov zane ceger xwîn be jî dewsa xwînê de hest û helbest diherikin, şibê zarokekî piçûke diya wî çi qasî lêdanê lêxe dîsa jî diya wî jê re şêrîn e, her tim ber jana evînê peyvên bi gul qewimandiye, acizî, tenêtî û dilşadî hemû bi hev re jîn dibin. Hestên wî di helbestên wî de tenê û yek in ku wexta digihijîn hev dibin şahiyeke mezin. Êş, elem, ezab û kul ên de tu tişt namîne.

Rebwar Kalid

Ev hemû tişt tên jiyîn lê mirov her tim dîne bîra xwe, bîr rêyeke kûr e, her bîranîn ji tê de dijî û vedije, pîr dibî lê bîr nabî. Tiştên herî xweş di nav evînê de ku tu nizanî çi yê çawa çê bibe, evîn ne xitim kirina Qur’anê ye ne jî bi lêv kirina mirinê ye, tenê ye, tenêtî yê. Him heyî him tine yî, geh rast î geh çewt î, tu wate yî û tu  hest î.

Vê cureyê de divê em qala evînadariya Celadet Alî Bedirxan jî bikin û ya wî çawa ye. Dotmamê re çi dibêje;” Dotmam welê ye, heta mirov xwe nas dikit mirov emrê xwe xilas dikit.” Celadet hemî evîn li ba xwe kom kiriye, herwekî dibêjin ciwanî bizaniya pîrî bikariya, lê nizane û nikare, çimkî ji ber evînê ve xwe xwe nas nekiriye, lê evîn pir baş nas kiriye, dibêje bila evîn min bikuje lê nebêjin ji bo wî camêrê mixabin, hêvî û hêvîdar e, gazîn û gilîkar e, dilê wî de hest û helbest tijî ye, lê bîranîn ên xwe ve xort e. Evîna xwe çawa bi lêv dike, dotmam çi xençer e, çi şerbet e, çi jan e, çi jî war e;

İLGİNİ ÇEKEBİLİR:  Tesla Model 3
“Were dotmam, ava şetê me şerbet e
Pêla navê li hev dikete 
Hevîniya xelk û alem ji heyamê pêxembera adet bî 
Ya min û ya dotmama min li Cizîra Bota, biye qebahet e
 
Hey dotmam, hey dotmam
Gul û gulçîçeka nava koman 
Heçî derdê dotmama ne dinê 
Bira ji min re nekin gazind û loman.”

Evîndar dîl e, dîl. Nihêniyên êvînê pir in, evîndaran dibe cihekî dûr û kûr, dinya çi qasî hembêza xwe veke û benda evîndaran be jî evîndar nikare vegere hembêza dinyay yê, evîndar parçe parçe dibin û qut dibin lê dîsa jî hemû parçeyên wî/ê li alîyê evînê de dimeşin. Heza ku hez ev e, evîndar xwe diavêje bextê wî/ê. Ne serê çîrokê de ye ne jî dawî ya çîrokê de ye, navê wî/ê nadim her kes dizane evîn kê ye, eşq kê ye, hez çî ye. Evîna her tiştê heye lê yên însanan ya herî bilind e. Divê em li vir de mînak bidin evîn di hizra nivîskarê de çawa ye û Gulîzer çi dibêje; 

“Min bi heft zimanan
Ji heft jinên di tengasiya
zayînê de
Duayan berhev kir
Ji bo hatina te
Nizanim Xwedê bi kîja zimanî dizane.”

Ev mijar pir dirêje zûzûka xilas nabe, mebesta min ev bû ku hûn jî hizra xwe bêjin û mînakên evîndariyê jî bi lêv bikin.

Li gorî we evîna bextewar heye an na, ku hebe jî çawa ye? Helbestên ku hûn jê hez dikin dikarin di bin de binivîsin.