Venceremos!

Sizlere taraftarı futbolla bütünleştiren, futbolun büyülü atmosferini kalabalıklara yansıtan bir stattan değil, kanlı bir stattan, askeri bir darbeden, binlerce devrimcinin katledilişinden, Victor Jara’ dan, rezil bir maçtan ve dünyanın en onursuz golünden bahsetmek istiyorum.

1970 yılında, Şili’deyiz. Şili, Dünyanın sonundaki ülke de denilen, Latin Amerika’ nın en yoksul ülkelerinden biridir, var olan kaynaklar emperyalist devletler tarafından sömürülmektedir.1970 yılı, Şili açısından siyasi anlamda önemli bir yıldır. 1969 yılında Şili’de sosyalist solun oluşturduğu Unidad Popular (UP), kısa sürede müthiş bir örgütlenme gerçekleştirmiştir. 1970’te Unidad Popular (Halk Birliği) cephesinin sosyalist lideri Salvador Allende seçimleri kazanmış, emek ve ulusal bağımsızlıktan yana olan bir programı uygulamaya koymuştur. Allende, kısa sürede gerçekleştirdiği kamulaştırma hamleleri ve anti-emperyalist dış politikasıyla anti-komünist ABD’ nin bütün şimşeklerini üzerine çekmiştir.

Komünist bir ülke istemeyen ABD’ nin desteğiyle 11 Eylül 1973 tarihinde Augusto Pinochet, kendisini Genel Kurmay Başkanı yapan Devlet Başkanı Salvador Allende’yi askeri bir darbeyle devirerek iktidara gelmiş, önce Şili hava kuvvetleri başkanlık sarayı La Moneda’yı bombalamış, daha sonra ise kara birlikleri saraya girmiştir. Kaynaklarda darbe sırasında başkan Allende intihar mı etii, savaşarak mı öldü net belirtilmemiş olsa da konu hakkındaki genel kanı şudur: Allende teslim olmaktansa, Fidel Castro’nun kendisine verdiği silahla kafasına sıkarak intihar etmiştir. Yüzlerce Allende yanlısı devrimci öldürülmüş, binlercesi ise tutuklanmıştır. Sonrası ise bilindik bir tablo, Şili sokaklarında sürek avı başlamıştır. Allende’nin sosyalist yönetimine gönül vermiş bilim insanları, sanatçılar, üniversitelerden öğrenciler bir araya toplanmıştır. Her dönem, bir araya toplanan kafası çalışan insanlara yapıldığı gibi geniş çaplı gözaltılar, tutuklamalar başlatılmıştır.

Toplanan tutuklanan insan sayısı o kadar çoktur ki çeşitli işkencehaneler, karakollar, hapisler yetmez olmuş, stadyumlar, konferans salonları, okullar birer toplama kampına dönüştürülmüştür. Işte Şili’nin başkenti Santiago’da yer aldığı için Santiago Stadı da denilen Şili Ulusal Stadyumu (Estadio Chile – Estadio Nacional de Chile) da bu toplama kamplarından biridir. Askeri yönetim tarafından toplanan devrimci gençler, üniversiteliler buraya yığılır. Ana stadyum erkek tutuklular için kullanılırken, yüzme havuzu bölümüne kadın tutuklular alınır. Soyunma odaları ve tuvaletler, sorgulama ve işkenceler için kullanılır.

“Latin Amerika’nın hançeri; Şili” Eduardo Galeano

12 Eylül 1973’de, işkence edilmek üzere Şili Stadyumu’na zorla getirilen binlerce devrimci insandan biri de üyesi olduğu Şili Komünist Partisi’ndeki siyasal mücadelesinin yanında, sanatsal ve entelektüel mücadele veren öğretmen, müzisyen Victor Jara’dır.

Elinde gitarıyla işkence stadyumuna tıkılan Jara, işkenceler sonrası gitarını eline alır ve o meşhur şarkıyı söylemeye başlar: “Venceremos!” Stadyumdaki yoldaşları da cesaret bulup ona eşlik etmeye başlar ve ölüm sessizliği yerini 5bin kişinin Venceremoos diyen sesine bırakır. Askerler Victor Jara’ nın etrafını sarar, ateş açmakla tehdit eder, Jara durmaz. Bunun üzerine önce gitarını, sonra bir daha çalmaması için bütün parmaklarını kırarlar. Jara, ıslık çalarak söylemeye devam eder. Akıl almaz işkenceler kesilmez, bu sefer bir daha söylememesi için dilini keserler. Jara direnir. Yetmez, bir dipçikle kafasını parçalarlar ve diğer tutuklulara ibret olsun diye gitar çalan ellerini kesip tribünlerin önüne asarlar. Bu da yetmez, kurşuna dizerler. Bir çöp kutusunun dibinde bulunduğunda üzerinde tam tamına 44 kurşun çıkar. Elleri, dili kesilmiş, parmakları kırılmış insana tam 44 kurşun! (Aşağıdaki etkileyici videoyu izlemeyi unutmayınız.)

Venceremos! Venceremos!
Kıralım zincirlerimizi!
Venceremos!
Zulme ve yoksulluğa paydos!

Mezbahaneye dönen, yüzlerce devrimci gencin kanıyla sulanan stadyum, bir onursuzluğa daha ev sahibi olacaktır. 1974 yılında Dünya Şampiyonası elemelerinde Şili ulusal futbol takımı Sovyetler Birliği ile karşılaşacaktır. İlk maçın golsüz sona ermesi üzerine hangi ülkenin milli takımının finale kalacağının belirlenmesi, 21 Kasım’da gerçekleşecek rövanş maçına kalır. Rövanş maçı Şili’de yapılacaktır. Şili’de 11 Eylül’de gerçekleştirdikleri kanlı darbenin ardından iktidar koltuğuna oturmuş askerlerin de dayatmasıyla Şili Futbol Federasyonu, rövanş maçının Ulusal Stadyum’da oynanması için FIFA’ya başvuruda bulunur.

Sovyetler Birliği, binlerce yurtseverin işkence gördüğü Santiago Stadyumu’nda herhangi bir spor karşılaşmasına katılmayacağını bildirir ve FIFA’dan müsabakanın tarafsız bir sahaya alınmasını talep eder. FIFA Estadio Nacional’i incelemek üzere Şili’ye bir heyet gönderir, “Stadyumun çimlerinin futbol oynamaya elverişli; sahanın ölçülerinin teknik standartlara uygun ve seyircilerin tribünlerinin düzenli ve temiz” olduğuna dair bir rapor verir. SSCB maça çıkmayı reddeder, Şili sahaya tek başına çıkar. Tribünlerde sadece elleri kanlı darbeci askerler vardır. Şilili oyuncular, paslaşarak rakip takım kalesine doğru ilerler ve takım kaptanı Francisco Valdes bomboş kaleye gol atar. Bu gol, dünya tarihinin en onursuz golü olarak kayıtlara geçer. İşte o utanç anları.

Victor Jara’yı işkence ile öldüren sekiz emekli askere tam 45 yıl sonra, sadece 15 yıl hapis cezası verildi. Binlerce devrimcinin kanı ile sulanan stadyuma ise yıllar sonra Victor Jara’ nın adı verildi.

Victor Jara: Yarım Kalan Şarkı / Joan Jara
Şili’de Amerikan Darbesi / Armando Uribe

Konuyla ilgili Netflix’ te ReMastered: Massacre at the Stadium var, izleyebilirsiniz.