Jiyana Fotografgira Şoreşger Tina Modotti û Fotografên Wê
Jina hunermend a ku di sedsala bîstemîn de bi kêşîna fotoyên balkêş û bûye keseke balkêş a navenda fotoyan e Tina Modotti.. Hûn di naveroka fotografên vê fotografgira şoreşê de pêrgî kitekitên; keda xebatkaran, jinan û yên tunebûnê tên. Di gelek fotografên xwe de li ser xebata dest, ji bo teswîrkirina xebata destî xebitiye. Bêyî fotografgiriyê, ew hem model, hem terzî û hem jî soreşgereke qehîm e.
Tina Modottiya ku jiyana wê derasayî, evînên ku li pey xwe hiştî, xebatên xwe yên polîtîk û bi fotografên ku kêşandine, di 16ê tebaxa sala 1896an de li bajarê ku bakurê welatê Îtalyayê ye, li Udîneyê, bi navê Assunta Adelaide Luigia Modotti Mondini, wekî keçikeke ku diya wê şifqeçêkir, bavê wê makînîst hatiye dinyê. Halê aboriyê ku malbateke xwedan şeş zarok e, gelek caran xirab e; bavê ku bi hertim li pey kar e, ji malê bi dûr e. Tina ku bi tenê dikarîbûye biçûye dibistana seretayî hê neh salî bûye, bavê wê ji ber lêgerîna kar û bi hêviya xebatê berê xwe dide ABDyê.
Tina Modotti, Roubaix de l’Abrie Richey
Wekî malbatî bi mehan ji bavê ne xeberekê werdigirin ne jî destekeke ekonomîk, bi saya piştgiriyan li ser piyan dimînin. Wextê ku Tina dikeve salên xwe yên 13an hingê li cihê ku qinabe, ben û rîs li hevûdu tînin deh saetan dişixule. Tina wextê ku di temenê xwe yê 17an de ye tevî malbata xwe ber bi Fransciscoyê, diçe nik bavê xwe. Herweha hem li fabrîkeyê dişixule hem jî wextê xwe yê heyî dide opera û sînemayê. Jiyana Tinayê, di sala 1915an de bi hevnasîna resam û helbestvanê Kanadayî Roubaix de l’Abrie Richey (Robo) rengê xwe diguherîne.
Tina Modotti di demên berê de li San Franciscoyê, di cihên piçûk ên bênavûdeng ên ku aîdê Îtalyanan bûn de, derdiket sahneyê, herweha di sê fîlman de lehîzvanî dike. Di hinek şanoyên cîgayî de jî lehîzvanî kiriye bi vî terhî fersenda nîşandayina jîrbûna xwe bi dest xistiye. Bi Robo re diçin Los Angelesê û li wir dizewicin. Hê di salê xwe yê 22an de ye serekelehîzvana fîlmê Çermê Piling. Herweha ev jin û mêr, li Los Angelesê, dibin xwedan derdoreke dostanî û hevaltiyeke ji bohemiyê tê pê. Modotti û hevserê wî, dest bi plansaziyên ku li ser partiyên bi hereket û yên ku ji çirvîtik û lotikavêjiyê were pê, pêk tînin ev yek dengvedanê çêdike û herweha dibe mijara rexnekirinê jî.
The Tiger’s Coat
Di van civîn û partiyan de bala herkesî dikêşe ser xweşikahiya Modottiyê. Yek ji van hevalên wê jî, ku fotografên xwerû, sade, xwezayî û yên ku ji razberiyê pêk hatine dikişîne, û serkêşê rêbaza rasteqîniyê Edward Weston e. Ji bo Weston modela yektatîrin a navendî ya fotogiriyê dibe Tina. Tevî ku di çavkanîne de tê diyarkirin ku, Tina Modotti, hê li Îtalyayê bûye, li stûdyoya apê xwe bi fotografê re têkil bûye, di hinekên din de jî tê diyarkirin ku ew, wextê ku bavê wê li San Franciscoyê bûye û di studyoyên fotografiyê yên têvel de kar kiriye û herweha têkilê fotografê bûye ku hingê bi saya Weston hê nêztir bûye têkildarê vî meslekî.
Di navbera Tina û Weston de têkiliyeke dilî, evînî tê pê. Di wan salan de ku Meksîka bûye warê entelektuel û ronakbîran, bi vî terhî wan digihîne hevûdu, li wir ronesansa senet û çandê tê pê, ji bo gelek hunermendan dibe seheya karkirinê, Robo di berfanbara sala 1921î de diçe wê derê. Piştî demekê Tina dev ji Weston berdide û diçe ba mêrê xwe Robo, lê belê ew hê negihiştiye Meksîkayê, Robo berî wê bi du rojan ji ber nexweşiya xuriyê dimire. Ji bo temamkirina projeya ku Robo dabû destpêkirinê, di Akademiya Hunerî ya Spehî ya Meksîkayê ya Neteweyî de, pêşangeheke ku ji xebatên Robo û Weston pêk tê li dar dikeve û dibe ketiyê vî welatî.
Modotti, Weston
Di meha adarê de ji ber koçkirina dawîn a bavê xwe vedigere ABDyê. Li vir, di sawiya salê de, şihîr û pexşanên ku Robo nivîsîbûn, berhev dike û wan wekî pirtûkeke ku navê wê, The Book of Robo diweşîne. Di tîrmeha 1923an de vedigere Meksîkayê. Tina bi karên Edward Weston re, radibe, ji wî re modeltiyê dike. Ji bo navdarî û nasandina Tinayê fotografên hunera NUyê li berheqê vê yekê perwerdehî dibîne. Dikeve nava derûdoreke bohem a ku ji hunermendên wekî David Alfaro Siqueiros, Diego Rivera û Jose Clemente Orozco pêk tê.
Frida Kahlo, Tina Modotti
Li malan dest bi partî û civînên beradeyatiyê dikin û partiyên şêtiyê li dar dixin. Tina di şeveke welê de, dibe sedema pevnasîna Diego Rivera û Frîda Kahlo. Ji bo kitaba antropologa navdar Anita Brenner a ku bi navê Idols Behind Atlars, bi peywirdariya fotokêşînê tevî hezkarê xwe Weston, li çaraliyê welêt digerin û fotografên gelê Meksîkayê dikêşînin. Weston ê ku bi tevahî bala xwe dide ser dîmenên welêt û hunera gelêrî, tina fotografên kesên ji rêzê dikêşe û li ser jiyana wan a pepûk hûr dibe.
Tina Modotti, Workers Parade
Di sala 1924an de bi hevkariyê, bi Weston re pêşangehekê pêk tîne û herweha, xebatên xwe yên yekemîn bi vî şeklî dide naskirin. Di salên 1925-26an de wextê ji ber nexweşiya dayika xwe bo demeke kin diçe ABDyê, hingê wekî yek ji avakarê fotografiya belgeselî ku tê hesibandin, bi Dorothea Langeyê re hevûdu nas dikin. Digel ku piştî vedigere Meksîkayê hingê civakeke ku ji nûjeniya kultirî û siyasî tê pê ava dike. Herweha dibe berbiçavtîrin fotogira, rêbaz û tevgera hê nû dikemile, fotografçêkirin a li ser dîwêr a Meksîkayê.
Tina Modotti, Sickle, Hammer and Sombrero
Di sala 1927an de dibe endameke çalak a Partiya Komunîst a Meksîkayê û kar dike. Bi vê terhî her ku diçe, dibe xwedannasnameyeke pêşçav a polîtîk, ev pêvajo di jayana wê de, her weha dest pê dike. Fotograf û hunermendiya Mododttiyê yekcar, îdeolojiya sosyalîst dide raberkirin, dewsa ku yekser propogandayê bihûne, esetetîkiya şênber dihundirîne. Di vê hundirandinê de meriv nikare paşçaviya hunermendê navdar ê fotografkêşiyê yê wê serdemê, Weston bike. Modotti, di wê serdemê de, fotografeke ku ji dehs û çakûç pêk tê, li ser şirqa cotyarekî çêkir û herweha ew bi vê xebata xwe fotografeke îkon anî pê.
Tina Modotti, Workers Reading El Machete
Hizra têkoşînê jî bi xuyaneyên berikan dide nîşandan. Di heman fotografê de, hûnakên wan ên ji hevdu cihê de hêmaya garis û gîtarê tê de mewcûd e. Di sala 1928an şoreşgerê Kubayî ku navê wî, Julio Antonio Mella ye dibe hezkarê wê, di çileya sala 1929an de, wextê ku ew di cadeyê de dimeşin, hingê hem ali nik wê tê kuştin. Wekî sebeba berpirsiyariya vê kuştinê dibe Tina. Tê girtin, bi vê yekê ew nafilite her weha, dibe hedefa reşkirina kanpanyaya komunîstan û wekî jineke navransist û jineke bi talûke jî tê nîşandan.
Tina Modotti, Bandolier and Sickle
Wextê ku wekî pengavtina berpirsyarê kuştina Serekê Meksîkayê Pascual Ortiz Rubio tê hesibandin, hingê di şubata 1930an de tê dersînorkirin û sirgunkirin. Bi keştiyê diçe Rotterdamê, Mussolini paşdevegera wê dixwaze, lê belê bi arîkariya Alîkarên Sor ên Navneteweyî ew ji vê paşdevegerê rizgar dibe. Ji Rotterdamê dibûre Berlînê. Li vê derê ew û Lotte Jacobiyê fotografgir hevûdu nas dikin. Li studyoya Lotte Jacobiyê fotografgir fotoyên ku li Meksîkayê kişandibûn dide nîşandan. Lê belê di navgîna hunera avangard de xwepêşxistin ne pêkan e, ew ne xwedanê van îmkanan e, her weha derûniya wê têk dere.
Di şeva 5ê Çileya 1942an de, di texsiyekê de jiyana xwe ya ku mişt bi têkoşînê bihurîbû, qeyrana dil derbas dike û jiyana xwe ji dest dide. Lê belê li gor gotinên Diego Rivera, bi talîmata Vidalin, Stalin ve Tina ji holê rakirine, herweha hinek gotinên li ser xwekuştina Tina tên gotin. Lê belê havila otopsiyê dide diyarkirin ku Tina ji ber qeyrana dil miriye, vê yekê tesdîq dike. Piştî mrina wê şairê navdar ê Şîliyê Pablo Neruda, ji bo bîranîna Tinayê, şihîra Bendnivîsa Tina Motti dinivîse. Çend rêz ji wê şihîrê, gravurê ku ji hêla Leopoldo Mendez hatiye çêkirin, lê tên nivîsandin.
Ji bo ku hûn bikaribin Margaret Hooks-Fotografgira Şoreşger Tina Modotti daxînin, vê derê bitikînin.
Çavkanî
https://m.theartstory.org/artist/modotti-tina/life-and-legacy/
https://www.moma.org/artists/4039
Devrimci Fotoğrafçı Tina Modotti, Margaret Hooks
Çektiği ve çektirdiği fotoğraflarla, hayatıyla 20. yüzyılın en parlak sanatçılarından biridir; Tina Modotti.
Bir devrim fotoğrafçısı Moddotti’nin fotoğraflarında; işçinin, emeğin, kadının ve yoksulluğun detaylarını görürsünüz. Birçok fotoğrafında el emeğini betimlemek için, el odaklı çalışmıştır. Fotoğrafçılığın yanı sıra model, oyuncu, terzi ve sağlam bir devrimcidir.
Fotoğrafları, politik çalışmaları, aşkları, sıradışı yaşamıyla devrimci fotoğrafçı Tina Modotti, İtalya’nın kuzeyindeki Udine kentinde 16 Ağustos 1896’da Assunta Adelaide Luigia Modotti Mondini adıyla, şapkacı bir annenin ve makinist bir babanın kızı olarak dünyaya gelir.
6 çocuklu ailenin ekonomik durumu genelde kötüdür; sürekli iş arayan baba genelde evden uzaktadır. Sadece ilkokula gidebilen Tina 9 yaşındayken babası, iş bulma umuduyla ABD’ye gider. Aile aylarca babadan ne haber ne de ekonomik destek alamayınca, yardımlarla ayakta kalmaya çalışır. Tina, 13 yaşına girdiğinde iplikhanede günde 10 saat çalışmaya başlar.
Tina 17 yaşındayken, ailesi ile birlikte babasının yanına San Francisco’ya gider. Burada da hem fabrikada çalışır, hem de zamanının büyük bölümünü sinema ve operaya ayırır. Tina’nın hayatı, 1915 yılında Kanadalı ressam ve şair Roubaix de l’Abrie Richey (Robo) ile tanışmasıyla değişir. Daha önce San Francisco’da İtalyanlara ait ufak mekanlarda sahneye çıkan Tina Modotti, üç filmde rol alıp oyunculuk yapar, bazı yerel tiyatrolarda rol alarak yeteneğini gösterme fırsatı bulur.
Robo’yla Los Angeles’a giderler ve orada evlenirler. 22 yaşındayken Kaplanın Postu adlı filmin başrolündedir. Çift Los Angeles’te bohem bir çevreye sahip olur. Modotti’nin ve eşinin düzenlediği hareketli, eğlenceleri partiler ses getirir, tartışmalara neden olur. Bu partilerde güzelliği ile herkesin odağındaki kişi Modotti’dir.
Arkadaşlarından biri de doğal, yalın, soyut fotoğraflar çeken, fotoğrafçılıkta yeni bir gerçeklik akımının öncülerinden Edward Weston’dur. Weston için Tina, fotoğraflamayı en çok sevdiği modeli olur. Bazı kaynaklarda Tina Modotti’nin daha İtalya’dayken amcasının stüdyosunda fotoğrafçılıkla tanıştığı ve babasının da San Francisco’da benzer bir stüdyoda çalıştığı belirtilirken, bu meslekle Weston sayesinde yakından ilgilenmeye başlar. Tina ve Weston ile arasında duygusal bir bağ oluşur.
O yıllarda devrimci entelektüellerin bir araya geldiği, sanat ve kültür rönesansının yaşandığı Meksika, birçok sanatçı için bir çekim alanı haline gelir ve Robo da Aralık 1921’de oraya gider. Bir süre sonra Tina, Weston’u bırakıp eşi Robo’nun yanına gider, ancak o Meksika’ya ulaşmadan 2 gün önce Robo çiçek hastalığından hayatını kaybeder. Robo’nun başlatmış olduğu projeyi tamamlamak için Meksika Ulusal Güzel Sanatlar Akademisi’nde Robo’nun ve Weston’un çalışmalarından oluşan bir sergi açar ve bu ülkeye hayran kalır. Ancak Mart ayında babasının ölümü nedeniyele ABD’ye döner. Burada yıl sonunda Robo’nun kaleme almış olduğu şiir ve düzyazılarından oluşan The Book of Robo kitabı yayımlanır.
Temmuz 1923’te Meksika’ya döner. Tina, Edward Weston’ın işleriyle ilgilenir, ona modellik yapar. Tina’nın tanınmasına büyük katkı sağlayan nü fotoğraflar karşılığında da fotoğrafçılık eğitimi alır. David Alfaro Siqueiros, Diego Rivera ve Jose Clemente Orozco gibi sanatçıların bulunduğu bohem çevrenin içinde yer alırlar. Evlerinde çılgın partiler vermeye başlarlar. Tina böyle gecelerden birinde Diego Rivera ve Frida Kahlo’nun tanışmasını sağlar.
Ünlü antropolog Anita Brenner’in Idols Behind Altars kitabı için, sevgilisi Weston’la birlikte fotoğraf çekmekle görevlendirilince, ülkenin dört bir yanını gezip Meksikalıların fotoğraflarını çekerler. Weston, daha çok ülkenin manzaralarına ve halk sanatına odaklanırken, Tina sıradan insanlar ve onların hayatı ile ilgilenir.
1924’te Weston ile ortak bir sergide ilk çalışmalarını tanıtır. 1925 ve 1926 yıllarında hasta annesini ziyaret etmek için kısa süreliğine gittiği ABD’de belgesel fotoğrafçılığın kurucularından sayılan Dorothea Lange ile tanışır. Meksika’ya döndükten sonra ise kültürel ve siyasal yenilikçilerden oluşan bir topluluk kurar ve gelişmekte olan Meksika duvar resmi hareketinin gözde fotoğrafçısı olur. 1927’de Meksika Komünist Partisi’nin aktif üyesi olarak çalışmaya başlar. Giderek daha politik bir kimlik kazandığı bir dönem başlar hayatında.
Modotti’nin fotoğrafları sosyalist bir ideolojiyi yansıtırken, doğrudan bir propaganda yapılanması kurgulamak yerine, belirgin bir görsel estetik yapılanmaya sahiptir. Bu estetik yapılanmada dönemin fotoğraf sanatçısı Edward Weston’un katkısı yadsınamaz.
Modotti, orak ve çekiç simgelerini bir tarım işçisi şapkasının üzerinde fotoğraflayarak dönemin bilinen ikon fotoğraflardan birini yaratır. Mücadele fikrini ise mermi görselleri ile verir. Aynı fotoğrafın birkaç farklı kurgusunda mısır ve gitar gibi yerel simgeler mevcuttur.
1928’de tanıştığı sevgilisi Kübalı devrimci Julio Antonio Mella, Ocak 1929’da caddede yanı başında yürürken öldürülür. Tina sorumlu tutulur, yalnızca tutuklanmaz, komünistleri aşağılayan bir kampanyanın hedefine yerleştirilir ve hafifmeşrep, tehlikeli bir kadın olarak damgalanır.
Meksika başkanı Pascual Ortiz Rubio’ye yönelik bir suikasttan sorumlu tutulduğunda ise Şubat 1930’da ülkeden sınırdışı edilir. Gemiyle Rotterdam’a gider, Mussolini iadesini ister, ancak Uluslararası Kızıl Yardım aktivistlerinin yardımıyla kurtulur. Rotterdam’dan Berlin’e geçer. Burada fotoğrafçı Lotte Jacobi ile tanışır. Jacobi’nin stüdyosunda Meksika’da çekmiş olduğu fotoğraflarını sergiler. Ancak avangart sanat ortamında kendisini geliştirecek maddi imkanlara sahip değildir, bunalıma girer.
5 Ocak 1942 gecesi bir takside geçirdiği kalp krizi sonucu mücadele dolu hayatını kaybeder. Diego Rivera, Vidali’nin Stalin’in talimatıyla Tina’yı ortadan kaldırdığı iddiasını ortaya atarken, intihar söylentileri de ortalıkta dolaşır. Ancak otopsi raporu kalp krizi sonucu öldüğünü belgeler.
Ölümünden sonra Şili’nin ünlü şairi Pablo Neruda, Tina’nın anısına Tina Modotti’nin Kitabesi şiirini yazar, şiirin birkaç dizesi Leopoldo Mendez’in portresinin gravürünü hazırladığı mezar taşına yazılır.
Min bi kêfxweşî heya dawî xwend.. mala te ava beeeeee 🙏🌺
Ah benim bahtsız moddottim;/
Çi jiyaneke têr trajedî… Heqet, ji bo tiştên wilo têr û tije ma hewce bi jiyaneke wilo ye? Lewra dema tu bala xwe didî jiyana nivîskarên qerase hema hema giş wilo ne. Çi qas wilo trajîk be hew qas tesîrê li cîhanbîriya nivîskêr dike qey, belkû ez şaş bim jî. Kurdiya te jî hew dibe. Bijî!
Bütün bir düşünceyi tek karede birleştirmek bu olsa gerek orak çekiç ve şapka harika bir görsel..
Dünyaya kaybeden olarak başlamak = kadın olmak.
Mutlu mesut bir şekilde bu hayattan göçüp giden bir kadın var mı acaba ne zaman bir kadının hayatını okusam sonunu hep hüzünle bittiğine şahit oluyoruz. Görseller harika yazı muhteşem olmuş