Dostoyevski û Evîna Wî Ya Hingof Polina Suslova
Merheba. Ez dixwazim ji we re qala ew kesên ku bûne çavkaniyên karakterên romanên Dostoyevskî 8yên wekî Lizaveta Nikolaevna, Natasya Filipovna, Katarina Marmeladova û Gruşenka, hetta ew karaktera sereke ya romana wî ya bi navê Xumarbazê Polina ya ku ew bi xwe evîna rasteqîna Dostoyevskî bû, Dostoyevskî yê ku li çardorê dinyayê navdar bû.
Belê ez ê evîna wan ê ku serûbinîbûyî ye ew hîkeyata wan ê balkêş e bikim. Ew kesên tu carî Dosto nexwendibin jî bi vê yekê tev dizanin, Dostoyevskî bi xêra qehremanê romana xwe yê bi navê Xumarbaz de gelek tevger û bîranîn, bûyerên rastî yên jiyana xwe li Aleksey Ivanoviç bar kiriye. Aleksey Ivanoviç kiriye pardarê kesayetiya xwe. Azwerî û hezkirin; vîn û evîn hêmayên rengên tevn û hûnaka vê romanê dixemelînin û direngînin. Ewçend balkêş e ku ev serborî, bîr dibe fîlmeke aksiyonê. Ka bifermînin da ku em li ser hûr bibin ezbenî.
Ev kîjan jin e ku hewqas tesîr û azwerî li ser Dostoyevskî aniye pê? Polina keçeke gundê kevnareyî yê Mujikê ye. Di wê serdemê de li Rûsyayê bûye çalakvaneke jêhatî yê şoreşgeriyê. Jineke har ê derûniya wê têkilhevbûyî ye. Çîroknûseke femînîst e. Heyran û evîndarê veşartî yê Dostoyevskî û berhemên wî ye. Bawermendeke sapyoseksulê hêvîdar ê Dostoyevskî ye. Her weha Dostoyevskî bûye ketiyekî nexweşiyan, sirgunan, tunebûnan. Li gor çavkaniyanine, tê gotin ku hevnasîna Polina Suslovayê û Dostoyeveskî di şeveke civîna ji bo piştgiriya xwendekarên xizan de hatiye pê.
Polina Suslova
Paşê wan bi hev re xeberdan kiriye, têkilî daniye paşê jî agirê evînê pêketiye û ew bûne evîndarên hevûdu. Heçî li gor çavkanine din jî tê gotin bêyî ku hayedariya Dostoyevskî ji vê yekê Polinayê daye pey wî û bi nivîsandina nameyekê ve evîna wan zîl daye. Paşê Polina çîrokekê dinivîse û ji Dostoyevskî re dişîne da bo ku ev çîrok bête weşandin. Çîrok di kovara “Wextê” de tê weşandin. Dostoyevskî ji ber hîsên xwe yên gumanbar noqî evîna Polinayê dibe. Divê em tesîra çêkirin û bandordayina hisiyatiya Polinayê ya ku li ser Dostoyevskî kiriye ji bîr nekin.
Hal ew e ku wê çi dixwest û rewş hat bi kû ve asê ma? Polinayê digot qaşo ev nivîskarekî ji ser xwe re ye lê ev tiştê ku bi serê wê de hat neliheviyeke mezin bû, Polina vê rewşê welê li ser rojnivîska xwe dinivîse “Ez ji Dostoyevskî nefret dikim. Wî hêvî û baweriya min şikest. Ew bû kujerê min ê yekemîn.” Bêşik Polina keçeke xama yê ku hêj di bîstûyeksaliya xwe de ye, Dosto jî dev daye salên xwe yên çelî. Dostoyevskî bi Maria re zewiciye. Polina keçikeke bi qîma xwe bûye, her tim zor daye Dosto û gotiye dev ji vê jinê berde. Hingê Maria bi nexweşiya tuberkulozê ketiye. Ev mijar bûye mijareke ximam û nefambar ê têrazweriyê û serûbinîbûyinê, ev yek veguheriye tiştekî ecêb.
Piştî ku jina wî wefat dike, Dostoyevskî vîna zewaca wê dike lê ev keçika hevîrtirş a femme fatale wî paşde dike, ji xwe bi dûr dixîne. Dostoyeskî bi vê derûnîtêkçûyina xwe zewaceke din ê ku bi Anna Snitkinayê re dike. dike. Pêveçûn û şerr domdar e. Polina deriyê dil ê Dostoyevskî li ser pişt dihêle û baz dide û paşiya xwe dide wî û berê xwe jî dide Parîsê. Li wir dilê wê dikeve yekî Fransiz.
Dosto ji ber vê hesretê nikare li ber xwe bide û berê xwe ji bo dîtina wê dide Parîsê, xwe li der û beran diqelibîne. Eger keysekê bikaribe ji ber leyistina xumarê li hev bîne ji Suslovayê re nameyê dinivîse. Wextê ku name xwe bi Suslovayê digihîne vê rewşê welê li ser rojnivîska xwe rêz dike “Min ji Dostoyevskî nameyek wergirt. Ji bo ku ew dê min bibîne pirr dilgeş e. Heyfa vî pepûkî. Gunehê min pê tê.”
Dostoyeskî di her rawestana îstasyonên trênan de xumarbaziya xwe radike çargaviyan û xwe bi vî rengî digihîne Parîsê. Polinayê bi cih dike. Lihevkirina têkiliya wan, tiştê bûyî û çûyî dipeyivin datînin pêş xwe. Polina behsa têkiliyeke xwe yê heyî dike ji wî re. Dosto ji ber vê yekê nikare xwe rabigire û paşê li wê dipirse bê ka ev hezkirina bi dilê wê ye an ne? Polina bersivê dide wî û dibêje ev pevrebûna me ne bi dilê min e û hezkiriyê min ji min hez nake.. her weha ew diyaloga wan ê navdar tê pê:
Dostoyevskî bivê-nevê qebûl dike vê yekê. Ji bo ku ev azwerî û hezkirin neyête ber lingan û vê jinê ji dest xwe nefilitîne û her weha wê her tim di jiyana xwe de bibîne wê qanih dike û dibêje “Em herin Îtalyayê. Ez dê bibim kekê te.” Paşê ew dikevin rê û dibin mudawîmên xumarxaneyan. Carina bi ser dikevin carina jî xelk zora wan dibe, berra wan dibe. Welê bihizirin ku carina xelk ewçend zora wan dibe mecbûr dimînin û gustîla Suslovayê wekî bi deynê xwe didin, û carina jî bêhesab bi ser dikevin. Bajar bi bajar digerin, wan deran didin bin lingên xwe. Paşê Dostoyevskî berê xwe dîsa dide Rûsyayê û vedigere. Bi awayekî nîvxwiyayî û ximam hevnameşandin dewam dikin. Paşê bêyî ku lêvegerînek were pê, jihevûduveqetînek tê pê.
Ev rewş ji bo Dostoyevskî pirr rewşeke dijwar e. Polina bêfedîûar dest bi evîneke û nû kiriye. Hezkiriyê wê yê nû nivîskarekî din ê ku navê wî Vasily Rozanov e, Rûsî ye û şanzdeh salan ji Polinayê biçûktir e. Ji bo wê êdî serhatiyeke nû dest pê kiriye. Dostoyeskî ji bo Rozanov îdol û pêşengek e. Herçend Polina ji Rozanov gelek salan mezintir be jî pê re dizewice. Wextê ku ew dizewicin Rozanov 24, Polina jî 40 salî ye. Lê belê ji ber mezinbûna Polinayê û bêexlakiya wê, yan jî salbiçûkiya Rozanov ev pêvajoya zewacê dilukime û naherike. Rozanov herçend bixwaze dev ji Polinayê berde jî ev yek bi cih nayê. Paşê Polina ji Rozanov re dibêje “Ne kar û xebata te ye ku tu bikaribî dev ji min berdî. Encax ez dikarim jihevûduveqetîna me pêk bînim.” Li pey vê ultîmatoma wê 6 salan dev ji Rozanov berdide. Rozanov diçe Varvara Dmitriyevna dike. Hema çi bigire bi qasî bîst salan Polina bi rengekî fermî devjihevberdanê napejirîne. Ev yek malikê li wan xirab dike. Jiyana wan vediguheze dûjehê.
Mîlan Kundera welê digot, “Bihevrejiyîna û dostaniya jin û mêrekî ji evînên nexurt vedije.” Li gor we Mîlan Kundera rastgo ye an ne? Mirov ji bo çi ji însanên bi merivan êş û azarê dikêşe hez dike?
Uzun bir zaman sonra ben geldim. Sizlere Dostoyevski’nin Lizaveta Nikolaevna, Nastasya Filipovna, Katerina Marmeladova ve Gruşenka gibi karakterlerine ilham olmuş, Kumarbaz’daki Polina’nın da bizzat kendisi olan, dünyaca ünlü yazarın delice tutulduğu saplantılı aşkı, Polina Suslova ve ikilinin ilginç hikayesinden söz etmek istiyorum.
Hiç Dosto okumamış insanların dahi bir şekilde kulağına çalınan şu genel kültür bilgisini hatırlarsınız; Dostoyevski, Kumarbaz romanında kendi hayatından önemli kesitler vermiş ve kendi kişiliğini Aleksey Ivanoviç’e yüklemiştir. Kumar, kadın ve aşık-tutkulu bir adam üçlüsü ile ortaya çıkan film gibi aksiyonlu hikayeye gelin birlikte göz atalım efem.
Kim bu Dostoyevski’de tutku haline gelmiş kadın? Polina eski bir mujik kızıdır, dönemin Rusya’sında siyasi eylemlerden eksik olmayan ateşli bir devrimci, çeşitli ruhsal karmaşalar yaşayan bir çılgın, kısa öykü yazarı bir feministtir. Gizliden gizliye Dosto’ya ve eserlerine hayran, kendisini onun anlayacağına inanan bir sapyoseksüeldir. Dostoyevski ise hastalıklar, sürgünler, mali sıkıntılar ile boğuşmaktadır. Efenim kimi kaynaklar diyor ki Dostoyevski ve Polina Suslova, yoksul öğrenciler yararına düzenlenen bir gecede tanışmış, konuşmuş, sonrasında aşk yaşamaya başlamışlardır. Kimi kaynakta ise Polina’nın Dostoyevski’nin peşinden koştuğu ama onun farketmediği sonra kızın ona bir mektup yazdığı ve böyle başladığı söylenir. Daha sonra Suslova, Dostoyevski’ye yayımlaması için bir öykü gönderir ve öykü ‘Vakit’ dergisinde yayımlanır. Dostoyevski kendisini Polina’ya kaptırır ve kuşkucu ruhunun getirdiği sonuçlarla saplantılı bir aşığa dönüşür ki bunda Polina’nın eserikli ruhunun etkisi de gözardı edilemez. Öyle ki kendisini anlayacağını düşünürken saplantılı birine dönüşen büyük yazarın yaratığı hayal kırıklığı ile Poline günlüğüne şöyle yazar: “Dostoyevski’den nefret ediyorum. İnancımı ilk öldüren oydu.” Tabii bu sırada Dosto 40, Polina ise 21 yaşlarında genç bir kızdır, Dostoyevski Maria ile evlidir. Yazılanlara göre Polina az anasının gözü değilmiş, oldukça kıskanç birisiymiş ve sürekli Dostoyevski’nin o zamanki karısı Maria’dan boşanmasını istiyormuş, üstelik karısı da veremli efem. Bu yüzden ilişki nefret edilen ama bir tutku hâline gelen enteresan bir şeye dönüşmüş. Karısı öldükten sonra Dostoyevski ona evlenme teklifi etmiş ama bu femme fatale kişilik onu reddetmiştir. Dostoyevski, bunalım haliyle ikinci karısı olan Anna Snitkina ile evlenmiştir. Iniş çıkışlar, tartışmalar devam etmiş, Polina kapıyı vurup Paris’e gitmiş, orada bir Fransıza vurulmuştur. Dosto dayanamaz, Paris’e doğru Suslova’yı görmek uğruna yola koyulur. Tabii burnunu kumarhanelerden çıkarabildiği bir zaman Suslova’ya mektup yazar. Suslova mektubu aldığında şöyle bir not düşer günlüğüne, “Dostoyevski’den bir mektup aldım. Beni göreceği için çok mutlu. Acıyorum zavallıya.” Neyse efenim, Dostoyevski molalarda kumar oynaya oynaya Paris’e varır, Polina’yı bulur. Ilişki muhasebesi, olan biteni konuşma durumuna girerler. Polina bir sevgilisi olduğundan söz eder. Dosto tabii yıkılır, ona mutlu olup olmadığını sorar. Polina ise mutlu olmadığını, sevgilisinin onu sevmediğini söyler ve o meşhur diyalog gerçekleşir:
“Nasıl olur, hem seviyorsun hem mutlu değilsin?”
“O beni sevmiyor.”
“Bir köle gibi seviyorsun değil mi onu? Dünyanın öbür ucunda gideceksin ardından. Günün birinde bir başkasını seveceğini biliyordum. Yanlışlıkla sevdin beni.”
Dostoyevski mecburen durumu kabullenir, tutkuyla bağlı olduğu kadını kaybetmemek ve hayatının bir köşesinde bir şekilde kalabilmek için “İtalya’ya gidelim” der, “ağabeyin olacağım senin”. Sonrasında yola koyulurlar, o kumarhane senin bu kumarhane benim birlikte kumar masalarına otururlar. Kazandıkları da olur kaybettikleri de, Suslova’nın yüzüğünü rehin vermek zorunda kaldıkları da olur çok kazandıkları da, şehir şehir dolaşırlar. Sonra Dostoyevski Rusyaya geri döner, arada mektuplaşmalar belli belirsiz devam eder, sonrasında kaçınılmaz kopuş gerçekleşir. Dostoyevski için çok zor bir dönemdir. Polina ise çoktan bir başka Rus yazar olan kendisinden 16 yaş küçük Vasily Rozanov ile yeni bir maceraya yelken açmıştır. Rozanov, Polina'nın bir zamanlar aşk yaşadığı Dostoyevski'yi kendisine idol olarak gördüğü için aradaki yaş farkına rağmen Polina ile evlenir. Evlendiklerinde kendisi 24, Polina ise 40 yaşındadır. Fakat, yaş farkı ve Polina'nın kötü huyları yüzünden aile hayatları dayanılmaz bir hal alır, Rozanov defalarca ayrılmak istese de başaramaz. Sonrasında sen ayrılamazsın, bunu anca ben yaparım diyerekten 6 yılın sonunda kendisi Rozanov'u terk eder, sonrasında Rozanov, Varvara Dmitriyevna ile evlenir amaaaa evliliği süresince yani tastamam 20 yıl boyunca, Polina boşanma onayı vermeyerek çifte azap çektirir.
Işte böyle efenim. Bir kadın ile bir erkek arasındaki dostluk çoğunlukla gelişmemiş aşklardan doğar diyordu Milan Kundera, sizce de öyle midir? Insan neden kendisine acı çektiren, değer vermeyen kişilere kapılır?
Nivîseke pir xweş û dawîlêanîneke dijwar.
Dest û dev û dilê te her bi deramet bin.
Yazma biçimin olaya espirili yaklaşımın okuyunca insanlara ayrı bir keyif katıyor ve inan yazının sonuna gelince üzülmekten kendimizi alamıyoruz yüreğine sağlık.
Kadına bak, hem adamı terkediyor hem de boşanmayıp diğer evliliğini zehir ediyor. Böyleleri insanı Dostoyevski, Sokrat yapıyor işte. Salomè allah kitap aşkına senin deyiminle ulu manitu aşkına ortadan kaybolma le.
Birde ınsanların genelde kendisine acı veren insanları sevmelerini kapilmalarini bilen ve çözen insanlar varsa bizide aydınlatsın.
Bir kadınla bir erkek dost olamaz mı yani? Bence olabilitesi var.
Milan kundera ya katılırsın katılmazsınız bilmem fakat ben bu görüşe pek katılmıyorum elbette doğruluk yanı da olabilir fakat biriyle dost olmak için dürüst olmak yeterli günün koşularına gelince bence kimseyle dost olmayın..
Digo yekî nezanî çi bike çû rît di kaniya gund de. Manyak mısınız, acı çekmekten zevk mi alıyorsunuz?
Aşk acımasızdır. Hayalari başka olanı senin hayalin haline getirmeyi sever. Çünkü aşk önce zihinsel bir felsefe ile başlar sonra duygular ve ruhsal bir bir sentezle devam eder. Felsefesini sen başlatırsın ruhsal ile duygusal senin benliğini işkal eder. Bir kadın ile bir erkek ilaki bir gün birbirine ya bedensel yada duygusal yakınlaşır. Karşı cinslerde dostluk baki kalmaz. Seni çok özledik ve selome bir daha kaybolma.
Ben kadın-erkek dostluğuna inanan biriyim. Ve gerçekten özellikle uzun bir süre süren erkek-kadın dostluğuna inanıyorum. Olur mu? Olur yani.. Tabi karşı cinste veya ikisinde de bir kansızlık, fesatlık yoksa. Saplantılı aşka gelirsek.. Allah kimsenin başına getirmesin diyerekten başlayayım önce.. Hoşnut olan kişilerin “beni kıskanıyor, beni sevdiği için” düşüncesinden dolayı bu duruma izin verip sonrasında ise ileri bir düzeye hatta zarar verecek bir düzeye geldiğini düşünüyorum. Hoşnut olmalarına cevaben beni seviyor, beni kıskanıyor diye hoşlarına gitmeleri.. Allah bizleri bu durumdan korusun inşAllah.
Mesela korktuğunuz filmi izlemeye neden devam ediyorsunuz ya da ağlayarak isot yemeye devam ediyorsunuz? Evet urfaliyim.
Urfalilara söz hakkı doğdu tabii ama ben tamamen bu isot konusuna tıpkı peynir konusu gibi bilimsel yaklaşacağım. Bir ara bunun uzerine yazmıştık. Acı ile zevk arasındaki bağlantı insan biyolojisinin kökeninde vardır. Acı hissi merkezi sinir sisteminde endorfin salgılanmasına neden olur. Bunlar mutluluk ve zindelik hissi veren morfin türü afyonlu ilaçlara benzer şekilde çalışan ve acıyı bloke eden proteinlerdir. Bu proteinler beyindeki opioyid reseptörlere tutunarak ağrı sinyallerinin aktarılması ile ilgili kimyasalların salgılanmasını engeller. Hatırlarsanız peynir bağımlılığını konuşurken beynin bu opioyid bölgesiyle ilgili, reseptörleri saran morfin ve eroin gibi uyuşturucuların sağladığı türden bir his yarattığını söylemiştik. Acıya karşı salgılanan adrenalin ve kalp atışlarının hızlanıp heyecan yaratması da cabası sayın Proleter Isot.
Nickinize benden gözlerden kalp fuşkurtan emoji.
Karizma ve cazibe, gizemin çocuğudur.
Evliligin aşkı öldürmesinin bile bir sebebi de çiftlerin birbirine göre karanlık tarafının kalmamasıdır bana göre.
Birbirinin ciğerini bilen kişilerin sevgisinde bir azalma olmasa bile tutkusunda azalma kaçınılmazdır çoğu zaman. Çok eşliliği de tetikleyen bir faktör de bu olabilir.
Tanrı'nın, Tur dağında Musa'ya görünme sözü verip görünmemesi de cazibe ve karizmasına halel gelmemesi içindi. Görünseydi heybeti ve büyüsü giderdi.
O yüzden bin yıllardır görünmeyen "karanlık" Tanrı, hâlâ yeryüzünün en karizmatik cazibesi olmayı sürdürüyor.
Polina ve Dostoyevski ilişkisinde araya suyu bulandıran Dostoyevski'nin hastalığı girdiği için yüzde yüz sağlık analiz yapmak güç. Ki öyle olmasa bile uzmanlık gerektirdiği için yine yapamazdım.
Ayrıca Dostoyevski bu, bor değil. Hangi çılgın reddedecekmiş şaşarım! Hâlâ büyülemeyi sürdürüyor.
Polina da uzaktan aşk şebekesi daha iyi çeken değişik bir hatun:
"Bilinmeyen bir kadın" bizi kendine çekiyor kartal bir!
Kundera’ya pek katılmamakla birlikte, Freudyen bir yaklaşım daha akıl kârı olacaktır. Kabul etsek de etmesek de biyolojik yaratıklarız ve iç güdülerimizle yönelimlerimiz, davranışlarımız,arzularımız paralel seyrediyor. Kadın-erkek dostluğu ise (bu sexist bir düşünceden ötürü değil) yine iç güdülerimiz sayesinde pek mümkün değil. “Hiçbir erkek birlikte olmak istemeyeceği bir kızla yakın arkadaş olmak istemez.”
Ha eğer ki siz de Freud’a irite olan tiplerdenseniz Oscar Wilde’ın şu kelamlarını şuraya bırakarak iyi geceler diliyorum.
"between men and women there is no friendship possible. there is passion, enmity, worship, love, but no friendship. "
Öncelikle hoşgeldin salome. Özlettin kendini fazlasıyla. Umarım birdaha kaybolmazsın. Ve bir kadın erkek dostluğu konusuna gelirsek olabilir tabi neden olmasın? İki tarafın da içinde kötü bir niyet yok ve gayet dürüstlerse çok da güzel dost olunabilir. Şu saçma sapan algılar artık miğdemi bulandırmaya başladı. Dilden dile dolaşan birka genel bir algı oluşmuş durumda. Oysa
öyle değil. Bize acı çektiren insanlara neden vurgun oluruz konusuna gelince. Çünkü biz insanlar resmen acı çekmekten hoşnut durumdayız. İlla bi acı çekecez illa bir imkansızımız olacak. Düzelir miyiz hâşâ.
"her kadın, sevdiği uzaklardayken dertleşebileceği birlikte boş saatlerini doldurabileceği bir erkek arkadaş arar; bu arkadaşın, uzaktaki adam için duyduğu sevgi üzerinde bir etkisi olmadığını söyler; erkek arkadaşı kadının uzaktakine olan sevgisiyle çatışabilecek bir şey istedi mi; kadın incinir; ama bu arkadaş daha çok acı çekmemek için sözlerini, bakışlarını denetlemeye, daha dikkatli davranmaya kalkıştı mı, kadın-herhangi bir kadın- adamın acı çekişini görebilmek için hemen onun üzerindeki çekiciliğini arttırır." galiba Cesare pavese
Hayret kimse "Acıyı bal eyledik" esprisi yapmamış.
Cogu kadin hic bir iliskisini bitirmeyi basaramadigindan, hic bir iliskisini bitirecek guce sahip olmadigindan tum iliskilerine bagli, tum iliskileriyle beraber devam eder hayatina. Gecmisin gecmis oldugunu idrak edememenin, yasananin tecrubeye donmesi gerektigi gercekliginin bilincinden uzak, 10 yil oncesinin hesabini bugune kese kese devam eder, ve yarinlarina tabii ki.Polinada o kadinlardan biri …
Ha bide Haluk Levent „Aci cekmek özgurlukse özgurzz ikimizde „ geldi aklima 😬
Dişi aslan erkeği ile çiftleşirken ona aşık değildir. Doğayı referans almak gerekiyor. Aşk tamamen insan ırkının kıçından uydurduğu bir saçmalıktan başka bir şey değildir …